«Το Νεύμα του Αγαπήνορα», εκδήλωση ιστορικής αναδρομής μουσικοφιλολογικού αναλογίου

Το Πολεμικό Μουσείο/Παράρτημα Τρίπολης, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Κυπρίων Αρκαδίας και το Μουσικό Σχολείο Τρίπολης, διοργανώνουν εκδήλωση ιστορικής αναδρομής με τίτλο: 1974-2024 πενήντα χρόνια από την εισβολή «Το Νεύμα του Αγαπήνορα», αφιερωμένη στους 43 Αρκάδες Αγωνιστές και τους 3 Πεσόντες στην Κύπρου το 1974.

Η εκδήλωση θα γίνει Το Σάββατο στις 18 Μαΐου 2024 στο Αμφιθέατρο του Μουσικού Σχολείου Τρίπολης (οδός Νίκου Γκάτσου περιοχή Φιλικών) και ώρα 19:30, και περιλαμβάνει: σύντομη αναδρομή στην ιστορία της Κύπρου με φιλολογικές προσεγγίσεις, αναφορά στην εισβολή και τις συνέπειές της με προσωπικές μαρτυρίες παθόντων. Το πρόγραμμα πλαισιώνεται μουσικά από καθηγητές και μαθητές του Μουσικού Σχολείου Τρίπολης και χορωδιακό σχήμα με τη συμμετοχή του Γιώργου Αργυρόπουλου. Φιλικά συμμετέχουν μέλη της Θεατρικής Ομάδας Τρίπολης, και του Λυκείου Ελληνίδων/ Παραρτήματος Τρίπολης.

Παράλληλα ερασιτέχνες εικαστικοί από τις ομάδες «Επιβάτες στο Τρένο του Πολιτισμού», την «Ευτοπία ζωγραφική» και ανεξάρτητοι εκθέτουν, στο φουαγιέ του σχολείου, έργα τους εμπνευσμένα από την Κυπριακή τραγωδία, τα οποία μετά την εκδήλωση θα εκτίθενται στο χώρο του Πολεμικού Μουσείου.

Η εκδήλωση συμπεριλαμβάνεται στις δράσεις του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM)/Ελληνικό Τμήμα για την 18η Μαΐου ως Διεθνή Ημέρα Μουσείων, που το θέμα για φετινό του εορτασμού είναι «Μουσεία για την Εκπαίδευση και την Έρευνα».

Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ «ΝΙΚΗ»

Στους τιμώμενους Αρκάδες αγωνιστές της Κύπρου ανήκουν και όσοι μετείχαν στην Επιχείρηση «ΝΙΚΗ», που ήταν η μοναδική βοήθεια της Ελλάδος που εστάλη στη δοκιμαζόμενη Μεγαλόνησο στις δύσκολες στιγμές της εισβολής. 

Έγινε σε συνεργασία Πολεμικής Αεροπορίας και Στρατού Ξηράς και αφορούσε την από αέρος μεταφορά επίλεκτων της Α’ Μοίρας Καταδρομέων, δυνάμεως 390 ανδρών από το αεροδρόμιο της Σούδας στο κατεστραμμένο, βομβαρδισμένο και πολιορκούμενο αεροδρόμιο Λευκωσίας. 

Η επιχείρηση έγινε από 13 (4/μελή) πληρώματα αεροσκαφών ΝΟΡΑΤΛΑΣ της 354 Μοίρας Τακτικών Μεταφορών, με ανορθόδοξο πτήση νύχτα σε εμπόλεμη ζώνη, βαλλόμενα πανταχόθεν συνεχώς από ισχυρά αντιεροπορικά πυροβόλα. 

Είχε απώλειες 33 ηρώων (4 αεροπόρων και 29 καταδρομέων μεταξύ των οποίων και ο Σωτήριος Κουρούνης από την Καστάνιτσα) και ακόμα 9 καταδρομέων τραυματιών, ενώ καταστράφηκαν και 2 αεροσκάφη. 

Οι αερομεταφερθένες ΚΟΜΑΝΤΟΣ έδωσαν μάχη και κατόρθωσαν να μην περιέλθει το αεροδρόμιο στον εισβολέα, που ήταν ο κύριος στόχος του, ενώ δώσανε επιτυχώς και άλλες μάχες. 

Η αποστολή ΝΙΚΗ έγινε γνωστή από τα διεθνή ΜΜΕ και αξιόλογους ξένους συγγραφείς ως πτήση αυτοκτονίας των ΝΟΡΑΤΛΑΣ. Ανάμεσα στα πληρώματα αέρος που έλαβαν μέρος στην αποστολή ήταν οι Αρκάδες: Επισμηναγός Κυριακόπουλος Χρήστος, ο Υποσμηναγός Παπαναστασίου Αθανάσιος και ο Αρχισμηνίας Κάβουρας Σωκράτης, άξιοι συνάδελφοι που εκτέλεσαν πλήρως και άψογα την αποστολή που τους ανετέθη.

Οι Αρκάδες Αεροπόροι της Αποστολής «ΝΙΚΗ»

Η αποστολή των μεταγωγικών αεροσκαφών Noratlas με την κωδική ονομασία ΝΙΚΗ, που έγινε την νύχτα 21 προς 22 Ιουλίου του 1974, προξένησε τον παγκόσμιο θαυμασμό και χαρακτηρίστηκε «ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ».

Νύχτα 21ης προς 22α Ιουλίου 1974. Επιχείρηση 'ΝΙΚΗ' | ΕΜΠΛΟΚΗ

21 Ιουλίου 18:30, τα πληρώματα της μοίρας των Noratlas, από όποιο σημείο του Ελληνικού χώρου και να βρισκόντουσαν, έλαβαν την εντολή για ετοιμότητα απογείωσης των 5 λεπτών, με προορισμό που θα δινόταν από αέρος. «Προς όλα τα αεροπλάνα να κατευθυνθείτε και να προσγειωθείτε στο Δαίδαλο» (στη Σούδα), εκεί μαθαίνουν ότι θα μετέφεραν την Α΄ Μοίρα Καταδρομών στη Λευκωσία. Τα αεροπλάνα έπρεπε να πετάξουν με απόλυτη μυστικότητα σε ύψος κάτω από τα 500 πόδια, με φώτα σβηστά και πλήρη σιγή ασυρμάτου.

Οι καταδρομείς κατά διμοιρία έφταναν στο αεροδρόμιο επιβιβαζόντουσαν στα Noratlas και το πρώτο ΝΙΚΗ-1 απογειώθηκε στις 22:35 και στη συνέχεια ανά πέντε λεπτά απογειωνόντουσαν το ένα μετά το άλλο, υπερφορτωμένα πέρα από τα όρια του επιτρεπτού βάρους πτήσης, μεταφέροντας άντρες άριστα εκπαιδευμένους και αποφασισμένους να θυσιάσουν τη ζωή τους για την υπερηφάνεια της πατρίδας.

Η ώρα ήταν 01:50 και μετά από ένα επικίνδυνο ταξίδι τα πρώτα δύο ΝΙΚΗ προσγειωθήκαν στο αεροδρόμιο, όπου ξαφνικά άρχισε ένας καταιγισμός αντιεροπορικών πυρών. «Βρίσκομαι στην τελική για προσγείωση, προσέξτε γιατί στο σημείο αυτό βαράνε τα αντιαεροπορικά από όλες τις διευθύνσεις και περισσότερο στην αρχή του διαδρόμου».

Ήταν το τραγικότερο λάθος της φίλιας αεράμυνας, που βρέθηκε να έχει λάθος πληροφορίες και οι σκοπευτές να εκτιμήσουν ότι τα αεροπλάνα ήταν εχθρικά.
 

Στο ΝΙΚΗ-3 ως μηχανικός πέταξε ο Υποσμηναγός Αθανάσιος Παπαναστασίου από τη Βλαχέρνα Αρκαδίας, γνωστός με το παρατσούκλι μπλάκ. 

Ο Παπαναστασίου επιθεωρεί το αεροπλάνο, επιβλέπει την επιβίβαση των καταδρομέων και τη φόρτωση των πυρομαχικών και αναφέρει στον κυβερνήτη Επισμηναγό Σωτήριο Στέφα ετοιμότητα για πτήση. 

Το Noratlas απογειώθηκε στις 22:42. Στη διαδρομή ο Παπαναστασίου διαπίστωσε υπερθέρμανση των κινητήρων και αναγκαστικά μειώσανε τις στροφές και την ταχύτητα πτήσης. 

Φτάνοντας στη Λευκωσία και πέφτοντας σε καταιγισμό πυρών, ο κυβερνήτης είπε τη φράση «Εγώ βουτάω και θα προσγειωθώ». 

Ο Παπαναστασίου θυμάται: «όταν ο Στέφας μας είπε εγώ βουτάω και άρχισε τις διαδικασίες, τότε διαπίστωσα ότι μπήκαμε για τα καλά μέσα στα πυρά, και οι βολές που δεχτήκαμε ήταν αρκετά αισθητές». Ήταν πλέον η ώρα 02:18 όταν το αεροπλάνο πάτησε το κατώφλι του διαδρόμου προσγείωσης.

Στην επιθεώρηση που έκανε ο Παπαναστασίου μετά την προσγείωση, διαπίστωσε ότι από τις σφαίρες που χτύπησαν το αεροπλάνο, υπήρχε διαρροή λαδιών και καυσίμου και αναγκαστικά δεν μπορούσε να ξαναπετάξουν για την επιστροφή.

Στο ΝΙΚΗ-7 σαν Ναυτίλος πέταξε ο Αρχισμηνίας Σωκράτης Κάββουρας από την Επισκοπή Τεγέας. 

Από το πρωί της 21ης Ιουλίου 1974, το πλήρωμα με κυβερνήτη τον Επισμηναγό Ιωάννη Παπακωνσταντίνου πετούσαν σε συνεχή δρομολόγια μέχρι τις 18:30 που προσγειώθηκαν στην Ελευσίνα. Αμέσως πήραν εντολή να απογειωθούν το ταχύτερο δυνατό για τη Σούδα, απ’ όπου θα παίρναν αποστολή υψίστης σημασίας. 

Έτσι στις 23:00 απογειώθηκαν με προορισμό τη Λευκωσία. 

Με την έγνοια για την επάρκεια των καυσίμων που θα εξασφάλιζαν την επιστροφή, ο Κάββουρας, μόλις πέρασαν το ακρωτήρι Λίθινο στο νοτιότερο άκρο της Κρήτης, έβγαλε πορεία αρχικά για την Πάφο με πτήση στα 200 πόδια και από εκεί στροφή για Λευκωσία με υπέρβαση του όρους Τρόοδος. 

Στο βασικό σκέλος για προσγείωση δέχθηκαν πυρά και ο Κάββουρας ενημέρωσε ότι έβλεπε φωτιές στην αρχή του διαδρόμου. Καταφέρανε να προσγειωθούνε και να αποβιβαστούν οι καταδρομείς και μετά από τη διαπίστωση ότι το αεροπλάνο ήταν σε καλή κατάσταση ξεκίνησε η πορεία της επιστροφής. 

Ο κυβερνήτης θυμάται: «ο ναυτίλος ο Σωκράτης Κάββουρας, είχε φροντίσει και είχε πάρει ένα θερμός από αυτά που υπήρχαν στη Μοίρα και είχαμε νερό κατά την πτήση, επιπλέον είχε φροντίσει και είχε πάρει φακελάκια νες καφέ καθώς και πλαστικά ποτηράκια για όλο το πλήρωμα, είχε φροντίσει για όλα ο καλοκάγαθος Σωκράτης Κάββουρας» 

Η τύχη του Σωκράτη κρίθηκε στο όρος Όθρυς της Μαγνησίας στις 5 Φεβρουαρίου του 1991, όταν το C-130 που εκτελούσε διατεταγμένη πτήση, συνετρίβη παίρνοντας στην αιωνιότητα 63 επιβαίνοντες αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και σμηνίτες της Πολεμικής Αεροπορίας.

Στο ΝΙΚΗ-11 συγκυβερνήτης πέταξε ο Επισμηναγός Χρήστος Κυριακόπουλος από το Παρθένι Αρκαδίας. Από τη νύχτα της 20ης Ιουλίου προς 21 τα δρομολόγια ήταν συνεχή, λόγω μετασταθμεύσεων πολλών Πολεμικών Μοιρών. Το μεσημέρι της 21ης Ιουλίου ευρισκόμενοι στη Λάρισα δόθηκε εντολή να επιστρέψουνε στην Ελευσίνα. 

Στην Ελευσίνα με το βαθμό του κατεπείγοντος η εντολή έλεγε: «Απογειώσου το ταχύτερο δυνατόν για τη Σούδα και θα σας πουν εκεί τι θα κάνετε» 

Στις 23:51 το αεροπλάνο απογειώθηκε με το βάρος του να ξεπερνά το ενδεικνυόμενο κατά 600 κιλά. Το ταξίδι κύλησε ομαλά και χωρίς απρόοπτα στη διαδρομή, όμως με την αγωνία των καυσίμων και της σωστής πορείας, «δεν είναι εύκολο να πετάς για 450 μίλια στα 500 πόδια τελείως σκοτεινά και με αεροπλάνο που έχει μεγάλο εκπέτασμα και με μικρή ταχύτητα που επηρεάζεται από τον άνεμο» 

Στη διαδικασία καθόδου στη Λευκωσία τα βλήματα του αντιαεροπορικού πυροβολικού σκέπαζαν τον ουρανό «τα αγωνιώδη αυτά λεπτά από την τελική μέχρι την προσγείωση ήταν ατελείωτα, δεν υπήρχε τρόπος αντίδρασης για να βγούμε από το φραγμό πυρός» θυμάται ο Χρήστος Κυριακόπουλος και συνεχίζει «πρώτη φορά στη ζωή ου ένιωσα να τρέχει κρύος ιδρώτας από το μέτωπο μου και με κομμένη την ανάσα να περιμένω να ακουμπήσουν οι τροχοί στο έδαφος» 

Το ΝΙΚΗ 11 προσγειώθηκε στη Λευκωσία στις 03:32 αποβιβάστηκαν οι καταδρομείς και απογειώθηκε στις 03:35 «ήταν από τις λίγες φορές, αν όχι μοναδική, που με ανακούφιση αφήσαμε το έδαφος και βρεθήκαμε στον αέρα, οι τροχοί είχαν αφήσει το αεροδρόμιο της Λευκωσίας και εμείς πίσω αυτή την κόλαση, αρχίσαμε την άνοδο από τα αριστερά γιατί τα πήρα από τη δεξιά μεριά ήτανε πιο πυκνά»