Η συνέντευξη τύπου στο Μαρ-α-Λάγκο δεν ήταν στιγμή συμφιλίωσης, δεδομένα δεν ήταν στιγμή επίθεσης όπως αυτή του περασμένου Φεβρουαρίου αλλά η φιλοξενία από μόνη της δεν τερματίζει πολέμους του μεγέθους αυτού που μαίνεται για τέσσερα σχεδόν χρόνια στην Ουκρανία.

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν μίλησε ως πρόεδρος που αναζητά ισορροπία, αλλά ως διαπραγματευτής που ελέγχει τον χρόνο, τη σειρά και τη δημόσια γλώσσα της «ειρήνης». Η επιλογή χώρου, ύφους και χρονισμού δεν αποσκοπούσε στη σύγκλιση και το «γεφύρωμα» Μόσχας – Κιέβου. Αποσκοπούσε κυρίως στον επανακαθορισμό και στον έλεγχο του αφηγήματος.

Το «95% έτοιμο» που παρουσίασε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο Αμερικανός Πρόεδρος λειτουργεί ως βασικά διπλή παγίδα. Προς τα έξω δείχνει πρόοδο. Προς τα μέσα μετατρέπει τα πραγματικά αδιέξοδα σε «εκκρεμότητες». Και οι εκκρεμότητες αυτές δεν είναι τεχνικές. Είναι, στην περίπτωση της Ουκρανίας συγκεκριμένα, υπαρξιακές.

Εδαφικό - καμία ειρήνη δεν χτίστηκε ποτέ πάνω σε σιωπηλή απώλεια γης
Το Ντονμπάς δεν είναι παράγραφος. Είναι σύνορο, μνήμη και προηγούμενο. Το εδαφικό ζήτημα αντιμετωπίζεται από ορισμένους διαμεσολαβητές ως πρόβλημα χαρτογράφησης. Στην πραγματικότητα είναι πρόβλημα νομιμοποίησης. Οποιαδήποτε φόρμουλα που «παγώνει» την κατάσταση στο πεδίο χωρίς ρητή και ελεύθερη αποδοχή από τον ουκρανικό λαό δημιουργεί μια εύθραυστη ειρήνη με ημερομηνία λήξης.

Η ιδέα της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης στο Ντονμπάς, όσο τεχνοκρατικά λογική κι αν ακούγεται, αφήνει αναπάντητο το βασικό ερώτημα: ποιος εγγυάται ότι το προσωρινό δεν θα γίνει μόνιμο.

Η ιστορία της Ευρώπης είναι γεμάτη από «προσωρινές γραμμές» που εξελίχθηκαν σε σύνορα μέσω κόπωσης και διεθνούς αδιαφορίας. Για το Κίεβο, το εδαφικό δεν είναι διαπραγματευτικό κεφάλαιο.

Είναι κόκκινη γραμμή πολιτικής επιβίωσης. Και για τη Μόσχα, είναι το μοναδικό απτό κέρδος που μπορεί να παρουσιάσει στο εσωτερικό της.

Αυτές οι δύο πραγματικότητες δεν συναντιούνται εύκολα στο ίδιο χαρτί και δεδομένα κανένα ποσοστό όσο «μικρό» κι αν απεικονίζεται δεν γίνεται να φέρει αυτές τις δύο εντελώς αποκλίνουσες πραγματικότητες σε κοινή τροχιά.

Ζαπορίζια - η πυρηνική εγκατάσταση ως το απόλυτο τεστ σοβαρότητας

Εκεί που τελειώνει η διπλωματία και αρχίζει ο φυσικός κίνδυνος. Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια είναι το πιο αποκαλυπτικό σημείο της διαπραγμάτευσης.

Όχι επειδή είναι ενεργειακός κόμβος, αλλά επειδή αποκαλύπτει τα όρια της «δημιουργικής ασάφειας». Σε έναν πυρηνικό σταθμό δεν υπάρχει γκρίζα ζώνη.

Υπάρχει έλεγχος ή χάος. Οι προτάσεις περί κοινής λειτουργίας ή διεθνούς επιτήρησης ακούγονται καθησυχαστικές, αλλά σκοντάφτουν στο θεμελιώδες πρόβλημα: ο σταθμός βρίσκεται σε κατεχόμενο έδαφος.

Κάθε σχήμα που δεν ξεκαθαρίζει κυριαρχία, ασφάλεια, αλυσίδα ευθύνης και μηχανισμό επιβολής είναι επικίνδυνο.

Η Ζαπορίζια δεν μπορεί να αποτελέσει «αντάλλαγμα» ειρήνης. Είναι δοκιμασία αξιοπιστίας. Αν δεν υπάρξει καθαρή, δεσμευτική και επιβλέψιμη λύση εδώ, καμία άλλη πρόβλεψη της συμφωνίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής.

Το αμερικανικό αφήγημα πως ο «Πούτιν θέλει να συνεργαστεί με την Ουκρανία για τον πυρηνικό σταθμό» είναι εξόχως μεγάλη μετατόπιση από την πλευρά της Ρωσίας για να γίνει πιστευτή από ολόκληρη την Δύση που έχει συνειδητοποιήσει με τον πλέον αιματηρό και δύσκολο τρόπο πως το Κρεμλίνο δεν θα σταματήσει ακόμη κι αν αιμορραγεί και το ίδιο μέχρι να φτάσει στο τέλος των όσων έχει δεσμευθεί πως θα πράξει από τον Φεβρουάριου του 2022.

Δημοψήφισμα - η δημοκρατία ως ασπίδα και ως ρίσκο

Η αναφορά σε δημοψήφισμα δεν είναι ρητορική υπεκφυγή του Ζελένσκι. Είναι θεσμική ανάγκη. Το ουκρανικό Σύνταγμα απαγορεύει εκλογικές διαδικασίες εν καιρώ πολέμου. Η αλλαγή αυτού του πλαισίου απαιτεί πολιτική συναίνεση, χρόνο και κοινωνική ηρεμία - τρία στοιχεία που σπανίζουν σε εμπόλεμο κράτος.

Ένα δημοψήφισμα υπό διεθνή πίεση ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Αν εγκριθεί οριακά, παράγει διχασμό. Αν απορριφθεί, ακυρώνει όλη τη διαδικασία. Και αν διεξαχθεί βιαστικά, υπονομεύει τη νομιμοποίηση που υποτίθεται ότι προσφέρει.

Η ειρήνη δεν μπορεί να στηριχθεί αποκλειστικά στη λαϊκή ψήφο αν δεν συνοδεύεται από σκληρές εγγυήσεις ασφάλειας. Διαφορετικά, το δημοψήφισμα γίνεται εργαλείο μετακύλισης ευθύνης.

Εξόχως σημαντικό είναι και το εμπόδιο των εκατομμυρίων ουκρανών προσφύγων για τους οποίους θα απαιτηθεί πέρα από χρόνος και αμνήστευση από την ίδια την Ουκρανία προκειμένου να μην αντιμετωπίσουν ποινικές ή άλλες ευθύνες και αναγκαστούν να μείνουν είτε σε κάποιο κέντρο κράτησης είτε σε κάποιο από τα μέτωπα στα ανατολικά της χώρας.

Η αυταπάτη των ποσοστών

Η ιστορία των συγκρούσεων είναι αμείλικτη. Κανένας πόλεμος δεν τελείωσε επειδή υπήρξε συμφωνία «στην πλειονότητα των ζητημάτων».

Ακόμη και οι πλήρεις συμφωνίες κατέρρευσαν όταν έλειπαν υπογραφές, μηχανισμοί εφαρμογής και ισχύς επιβολής.
Το «95%» είναι επικοινωνιακό μέγεθος. Δεν είναι νομικό. Δεν είναι στρατιωτικό. Δεν είναι εγγύηση.

Οι πόλεμοι τελειώνουν όταν:
υπάρχουν σαφή σύνορα, υπάρχουν υπογραφές όλων των εμπλεκομένων, υπάρχουν μηχανισμοί επιτήρησης, και υπάρχει κόστος παραβίασης.

Χωρίς αυτά, η ειρήνη είναι προσωρινή.

Το Μαρ-α-Λάγκο δεν παρήγαγε λύση. Παρήγαγε πλαίσιο. Και το πλαίσιο, όσο προσεγμένο κι αν είναι, δεν σταματά έναν πόλεμο.
Τα αγκάθια παραμένουν εκεί όπου ήταν: στη γη, στην ενέργεια, στη νομιμοποίηση.

Και μέχρι να μετατραπούν σε δεσμευτικές υπογραφές με διεθνή εγγύηση, κάθε ποσοστό προόδου θα είναι απλώς ένας αριθμός σε συνέντευξη τύπου.

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει χαρακτηριστεί πολλά και για πολλά. Αναφορικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και συγκεκριμένα το τέλος του θα πρέπει να του πιστωθεί και κάτι – άσχετα αν αυτή είναι δουλειά του ιστορικού του μέλλοντος και όχι των δημοσιογράφων.

Ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει επιχειρήσει με κάθε τρόπο μέσα σε 365 ημέρες – ή κάτι λιγότερο – να βρει μία πραγματική λύση στον μεγαλύτερο πόλεμο που γνώρισε η Ευρώπη μετά τον Β Παγκόσμιο.

Οι μέθοδοί του και οι τρόποι του έχουν αναλυθεί παγκοσμίως αρκούντως το γεγονός είναι πως η προσπάθειά του μοιάζει να ακυρώνει και τον ίδιο μαζί με την απειλή του «ή τον τελειώνετε ή οι ΗΠΑ αποχωρούν».

Απτή απόδειξη των παραπάνω και οι συναντήσεις (δια ζώσης) του νυν Αμερικανού Προέδρου με τον Ουκρανό ομόλογό του όπως και αυτές του προκατόχου του από τον Φεβρουάριο του 2022 μέχρι και το τέλος του 2024…

Γιάννης Χαραμίδης

protothema.gr