Η Ελλάδα είναι μια χώρα με επιφάνεια 132.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, νησιωτική διασπορά, φυσικό πλούτο και δεκάδες πόλεις με ιστορική ταυτότητα.

Όμως ζει σαν να είναι ένα δίπολο: Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Από τα 10,3 εκατομμύρια κατοίκους, πάνω από 4,6 εκατομμύρια ζουν μόνο σε αυτές τις δύο πόλεις. Αν προσθέσει κανείς την Πάτρα και το Ηράκλειο, ο αριθμός ανεβαίνει σε πάνω από 5,1 εκατομμύρια, δηλαδή σχεδόν το 50% του πληθυσμού της χώρας.

Το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη ισχυρών μητροπόλεων. Το πρόβλημα είναι ότι το κράτος, εδώ και δεκαετίες, έχει επιλέξει να τις υπερενισχύσει εις βάρος ολόκληρης της υπόλοιπης επικράτειας. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία δύο τεράστιων αστικών όγκων που δεν αντέχουν άλλο: ούτε κυκλοφοριακά, ούτε οικιστικά, ούτε πληθυσμιακά.

Η Αθήνα πνίγεται. Τα ενοίκια για ένα διαμέρισμα 75 τ.μ. στον Νέο Κόσμο, τα Πατήσια ή τη Νέα Σμύρνη έχουν φτάσει στα 700-800 ευρώ. Ένα ζευγάρι που εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα με δύο καθαρούς μισθούς των 1.000 ευρώ, πληρώνει ενοίκιο, ρεύμα, σούπερ μάρκετ, βενζίνη και βασικά έξοδα για τα παιδιά, και στο τέλος του μήνα μένει με μηδέν αποταμίευση ή αν συμβεί κάτι απρόβλεπτο (π.χ. χαλάσει το αμάξι) ο προϋπολογισμός του εκτροχιάζεται.

Πού ακριβώς να βρει τα χρήματα ή τον χρόνο για να κάνει δεύτερο παιδί;

Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται και στη Θεσσαλονίκη. Στις ανατολικές συνοικίες της πόλης, τα ενοίκια των 550-750 ευρώ είναι ο νέος κανόνας. Η πόλη που άλλοτε ήταν πιο ανθρώπινη, μετατρέπεται και αυτή σε αστικό φράγμα ποιότητας ζωής. Όποιος δεν έχει σπίτι, παγιδεύεται.

Ταυτόχρονα, η υπόλοιπη Ελλάδα ερημώνει. Η Σπάρτη πλέον μετράει κάτω από 17.000 κατοίκους, η Άμφισσα λιγότερους από 7.000, τα Γρεβενά κάτω από 9.000. Σε ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία, μια περιοχή παραδοσιακά με πλούτο και δυναμική σε περασμένες εποχές, ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 10% μέσα στην τελευταία δεκαετία! Αν και αυτό δεν μας χτύπησε καμπανάκι, τότε μάλλον είμαστε κουφοί.

Αν δεν αλλάξει κάτι, η χώρα οδηγείται μαθηματικά σε δημογραφική κατάρρευση. Ήδη κάθε χρόνο γεννάμε ως κοινωνία 70.000 λιγότερα παιδιά από όσους πεθαίνουν. Αυτό θα επιδεινώνεται αν δεν αναστραφεί εγκαίρως. Το 2050 θα έχουμε πληθυσμό κάτω από 7,5 εκατομμύρια, βάζοντας τη χώρα σε τροχιά εξαφάνισης.

Η λύση δεν είναι θεωρητική. Είναι πρακτική και εφαρμόσιμη.

Πρώτον, πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή φορολογικό σύστημα δύο ταχυτήτων με στόχο την επανακατοίκηση της επαρχίας: Όποιος πολίτης ζει και εργάζεται μόνιμα σε περιοχή κάτω των 150.000 κατοίκων, ας έχει αφορολόγητο εισόδημα 50.000 ευρώ.

Όχι επιδοτήσεις, όχι κουπόνια, όχι επιδόματα, όχι ελεημοσύνες και προγράμματα. Απλό, ξεκάθαρο, και γενναίο φορολογικό κίνητρο!

Το ίδιο πρέπει να κάνουμε και για τους Ευρωπαίους ψηφιακούς νομάδες που θα λάτρευαν να ζουν όλο το χρόνο στην Ελλάδα. Αν καταφέρουμε να τους προσελκύσουμε, φέρνουν το εισόδημά τους από το εξωτερικό (συνήθως μεγαλύτερο από €100.000/χρόνο), χωρίς να επιβαρύνουν το ασφαλιστικό ή το φορολογικό μας σύστημα, ούτε το σύστημα υγείας καθώς οι περισσότεροι είναι νέοι. 

Αυτοί θα συνδράμουν στην αλλαγή της ιδέας μας για το ποιους θέλουμε για οικονομικούς μετανάστες, τον Αφγανό που ήρθε στη χώρα μας να μαζέψει λίγες φράουλες ώσπου να καταφέρει να ξεπληρώσει αυτά που χρωστάει στον διακινητή του για να φύγει για Γερμανία, ή τον Λονδρέζο που βαρέθηκε τη συννεφιά του Λονδίνου και θέλει το πρωί πριν ξεκινήσει δουλειά να κάνει βουτιά στη θάλασσα, και το βράδυ να κατέβει στην πλατεία της κωμόπολης για φαγητό και γλυκό με την καλή του;

Αντί να καταλήγουν σε Airbnb στο Κουκάκι, αυτοί θα μπορούν να εγκατασταθούν στη Φλώρινα, στην Τήνο, ή στη Νεάπολη Λασιθίου, εφόσον έχουν γρήγορο ίντερνετ, αξιοπρεπές κέντρο υγείας και στοιχειώδεις υποδομές, και να γίνουν και φορολογούμενοι στη χώρα μας εισάγοντας συνάλλαγμα και συνδράμοντας στην λύση του εμπορικού ελλείμματος.

Δεύτερον, είναι επιτακτική ανάγκη να κάνουμε στρατηγικές επενδύσεις σε μεταφορές και τηλεπικοινωνίες. Αν η Πάτρα συνδεθεί με τρένο υψηλής ταχύτητας με την Αθήνα, και το δρομολόγιο γίνεται σε 70-90 λεπτά με εισιτήριο έως 15 ευρώ, θα μπορούν δεκάδες χιλιάδες επαγγελματίες να ζουν εκεί στην ευρύτερη περιοχή της και να εργάζονται υβριδικά. Το ίδιο για τη Λάρισα, τον Βόλο, την Κατερίνη. Οι αποστάσεις στην Ελλάδα δεν είναι αποτρεπτικές, απλώς οι υποδομές είναι απαρχαιωμένες ή εγκαταλελειμμένες. Πόσο θέλεις να πάς από Αθήνα σε Τρίκαλα, Καλαμάτα, Βόλο, Πύργο, κλπ κλπ;

Τρίτον, πρέπει να στηριχθούν οι δομές παιδείας και υγείας στην περιφέρεια.

Δεν γίνεται στον Άγιο Δημήτριο να έχεις 180 αιτήσεις για έναν βρεφονηπιακό σταθμό, ενώ στην Καλαμπάκα να κλείνει ο σταθμός λόγω έλλειψης παιδιών. Δεν γίνεται η Πολυκλινική Αθηνών να έχει 3 ώρες αναμονή για παιδίατρο, ενώ το Κέντρο Υγείας Σάμου να λειτουργεί με δύο γιατρούς για όλο το νησί. Μια σωστή κατανομή του πληθυσμού θα εξομαλύνει την πίεση και θα ανεβάσει το επίπεδο υπηρεσιών παντού.

Το παράδειγμα των Ιωαννίνων επιβεβαιώνει ότι η λύση είναι εφικτή. Με πληθυσμό ~170.000 κατοίκων στον αστικό ιστό, η πόλη συνδυάζει καλή ποιότητα ζωής, φυσικό περιβάλλον, ζωντανό πανεπιστήμιο και αξιόλογες βασικές υποδομές. Τα ενοίκια είναι σχετικά χαμηλότερα (400–500 ευρώ), η μετακίνηση εύκολη, και η παρουσία νέων ανθρώπων διαρκώς αυξανόμενη. Αν η Ήπειρος αποκτήσει και καλύτερες οδικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις με την υπόλοιπη χώρα, τα Γιάννενα μπορούν να γίνουν πρότυπο μητροπολιτικής ανάπτυξης περιφέρειας.

Η στρατηγική είναι απλή. Αν δεν κάνουμε το υπόλοιπο της Ελλάδας βιώσιμο, θα χαθεί και το μέλλον των πόλεων. Όταν η Αθήνα θα γεράσει χωρίς νέες γενιές, και η Θεσσαλονίκη θα αναστενάζει από το κυκλοφοριακό και το κόστος ζωής, θα είναι πια αργά.

Η δημογραφική κρίση δεν θα λυθεί με επιτροπές και ευχολόγια. Θα λυθεί όταν το κράτος πάψει να ανταμείβει την ασφυξία και αρχίσει να επιβραβεύει την επιλογή ζωής εκτός των δύο γνωστών πόλεων. Όταν το φορολογικό σύστημα αντανακλά μια εθνική ανάγκη αποκέντρωσης. Και όταν οι υποδομές λειτουργούν ως καταλύτες ισότητας και ευκαιρίας.

Η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι μόνο Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Αν το καταλάβουμε και δώσουμε τις απαιτούμενες λύσεις τώρα, θα λύσουμε ταυτόχρονα το στεγαστικό, το δημογραφικό, την αστυφιλία και την εγκατάλειψη της περιφέρειας.

Αν δεν το καταλάβουμε, δεν θα υπάρξει αύριο για να το καταλάβουμε τότε.

agissilaos@gmail.com

capital.gr