Το 2025, το European Architectural Heritage Intervention Award (AHI Awards) στην κατηγορία του πολεοδομικού σχεδιασμού και των αστικών παρεμβάσεων δόθηκε στο Master Plan για την αναγέννηση της αρχαίας Κορίνθου. Το έργο δημιουργεί ένα νέο ανοιχτό και πολιτισμικό τοπίο: δίκτυο διαδρομών, ήπια κινητικότητα, καθολική πρόσβαση και κανόνες συνοχής έρχονται να δέσουν έναν αρχαιολογικό χώρο και οικισμό.

To Μaster Plan αποτελεί κάτι σαν “περίληψη” μιας σειράς μελετών που εκπόνησε το αρχιτεκτονικό γραφείο TPA, σε συνεργασία και με την υποστήριξη της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών στην Αθήνα (ΑΣΚΣΑ) και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορινθίας. Το ίδιο Master Plan επίσης, αποτέλεσε ένα έργο πολυετούς διάρκειας, που υλοποιήθηκε με τη συνδρομή της Dromos Consulting και του Medina Institute, και με ενεργή συμμετοχή του Δήμου Κορινθίων. Η αξία του, μετριέται στην καθημερινότητα: καλύτερος δημόσιος χώρος, ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, ασφάλεια στις ροές, ψηφιακή ερμηνεία, πολιτισμικό και οικονομικό όφελος για τον τόπο.

Πώς είναι η αρχαία Κόρινθος
Η αρχαία Κόρινθος αποτελεί έναν από τους σπάνιους τόπους όπου η ιστορική στρωματογραφία παραμένει ζωντανή μέσα στην καθημερινότητα. Η αρχαιολογική κληρονομιά, από τον ναό του Απόλλωνα μέχρι το ρωμαϊκό φόρουμ και τα οθωμανικά λουτρά, δεν βρίσκεται αποκομμένη, αντιθέτως συνυπάρχει με έναν σύγχρονο οικισμό, με κατοίκους, μαθητές, τουρίστες και ερευνητές. Αυτή η ζωντανή συνύπαρξη είναι η δύναμη του τόπου, αλλά και ένα παράδειγμα για την Ελλάδα: πώς προστατεύεις την κληρονομιά χωρίς να τη “μουσειοποιήσεις”. Και πώς καλλιεργείς ανάπτυξη χωρίς να αλλοιώσεις ταυτότητα.

Το masterplan για τον Αρχαιολογικό χώρο της Κορίνθου
Το 2023 εγκρίθηκε επίσημα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και το 2024 τιμήθηκε με το AHI Award στην κατηγορία Urban Planning, αναγνωρίζοντας τη σημασία του ως πρωτοποριακό μοντέλο ολοκληρωμένης διαχείρισης πολιτιστικού τοπίου.
Σήμερα, στην αρχαία Κόρινθο η κληρονομιά συνυπάρχει με τη σύγχρονη ζωή: ένας ζωντανός οικισμός περιβάλλει ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά σύνολα της χώρας. Φέτος, η επιλογή της, στον πυρήνα των βραβευμένων της 7ης έκδοσης των AHI Awards αποτελεί σαφές σήμα ευρωπαϊκής αναγνώρισης και επιβεβαιώνει ότι η προσέγγιση που ακολουθείται εδώ μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για τον 21ο αιώνα. Μια διάκριση που δείχνει πως το έργο της Κορίνθου αφήνει ευκρινές αποτύπωμα πέρα από τα όριά της περιοχής.

Τα AHI Awards, θεσμός ενεργός στην Ευρώπη από το 2011, ξεχωρίζουν έργα που αντιμετωπίζουν την αρχιτεκτονική κληρονομιά ως ενεργό πόρο με μετρήσιμα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Στη φετινή διοργάνωση, με τελετή στις αρχές Ιουνίου στο Paranimf Ceremonial Hall της Escola Industrial στη Βαρκελώνη, κατατέθηκαν 238 υποβολές από 24 χώρες ενώ επισημάνθηκε κάτι κρίσιμο: όλα τα βραβευμένα έργα προήλθαν από αναθέσεις δημόσιων αρχών. Η αναγνώριση αφορά τόσο την ποιότητα της παρέμβασης όσο και τη διοικητική επάρκεια που την καθιστά υλοποιήσιμη και κοινωνικά χρήσιμη.

Πώς δομείται το Μaster Plan
Το Master Plan για την αρχαία Κόρινθο οργανώνεται γύρω από τρεις αλληλένδετους πυλώνες που μετατρέπουν τον τόπο σε ενιαίο πολιτισμικό τοπίο με σαφή προτεραιότητα στην καθημερινή εμπειρία.
Πρώτος πυλώνας είναι το άνοιγμα και η ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου. Η αρχαιολογική εμπειρία υπερβαίνει τα σημερινά όρια μέσα από ένα νέο πλέγμα πολιτιστικών διαδρομών που συνδέει το Ωδείο, το Θέατρο, το Βόρειο Αρχαιολογικό Πάρκο (Ασκληπιείο, Γυμνάσιο), τα Λουτρά Αφροδίτης, το Χαμάμ του Κιαμήλ Μπέη και τα αρχαία λατομεία. Η λογική του «περίκλειστου» αντικαθίσταται από μια σειρά αλληλοσυνδεόμενων τοπίων, όπου η κίνηση του επισκέπτη και του κατοίκου γίνεται φυσική συνέχεια του χώρου.

Δεύτερος πυλώνας είναι η νέα στρατηγική βιώσιμης κινητικότητας. Η πρόσβαση ανασχεδιάζεται με προτεραιότητα σε πεζούς και ποδηλάτες, η μέσω-διέλευση οχημάτων περιορίζεται, τα τουριστικά λεωφορεία κατευθύνονται σε περιφερειακές ζώνες στάθμευσης και ο δημόσιος χώρος επαναδιανέμεται υπέρ της κοινωνικής χρήσης. Στόχος δεν είναι μόνο η αποσυμφόρηση, αλλά η μετάβαση σε ένα ήπιο, προβλέψιμο σύστημα μετακινήσεων που αναβαθμίζει την ποιότητα του τόπου.

Τρίτος πυλώνας είναι η αστική και μορφολογική ολοκλήρωση οικισμού και μνημείων. Κεντρικοί κόμβοι, όπως ο χώρος του παλαιού Xenia, επανανοηματοδοτούνται: εκεί χωροθετείται το νέο Μουσείο Ρωμαϊκής Αρχαιότητας ως υπόγεια κατασκευή με οπτική προς το Ρωμαϊκό Θέατρο, ενώ αναδιαμορφώνονται η κεντρική πλατεία και οι είσοδοι προς τον αρχαιολογικό χώρο. Το υφιστάμενο πάρκινγκ μετατρέπεται σε κοινόχρηστο δημόσιο χώρο, ενώ ιστορικά κτίρια -το Παλαιό Μουσείο και το Pietri Building- ενεργοποιούνται ξανά με μουσειολογικές και κοινοτικές λειτουργίες. Παράλληλα θεσπίζονται μορφολογικές και αρχιτεκτονικές οδηγίες, βασισμένες στον προ-βιομηχανικό χαρακτήρα της τοπικής δόμησης, ώστε η νέα παρέμβαση να συνομιλεί με συνέπεια με το δομημένο περιβάλλον.

Η φιλοσοφία του project
Σε μεθοδολογικό επίπεδο, το πρόγραμμα ακολουθεί τις αρχές του Integrated Heritage Management σε σύνδεση με τη βιώσιμη ανάπτυξη, ευθυγραμμίζεται με τη Σύσταση της UNESCO για τα “ιστορικά αστικά τοπία”, με τους διεθνείς χάρτες προστασίας μνημείων και με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία New European Bauhaus. Καθοριστική είναι η συμμετοχική διαδικασία με την τοπική κοινωνία και τους θεσμικούς εταίρους, ώστε να καλλιεργηθεί διαχρονική «κυριότητα» του ίδιου του σχεδίου και να διασφαλιστεί η συνέχειά του.

Έτσι, το Master Plan Αναγέννησης Aρχαίας Κορίνθου δεν είναι απλώς ένα αρχιτεκτονικό ή πολεοδομικό έργο. Είναι ένα λειτουργικό μοντέλο πολιτισμικής διακυβέρνησης, όπου ο σχεδιασμός συναντά τη διοίκηση και η κληρονομιά συναντά το μέλλον. Το ερώτημα που αναδύεται είναι σαφές: μπορεί αυτή η μεθοδολογία να αποτελέσει οδηγό για τόπους όπου παρελθόν και παρόν συνυπάρχουν, αλλά δεν έχουν ακόμη αποκτήσει κοινό αναπτυξιακό ορίζοντα;

Φορείς μελέτης / Author:
Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟΑ) – Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας (ΕΦΑ Κορινθίας / EAC)
Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (ASCSA)
Θύμιος Παπαγιάννης και Συνεργάτες – Thymio Papayannis and Associates (TPA)
Ομάδα έργου / Project team:
Αρχιτέκτων (Architect): Ivy Nanopoulou
Αρχιτέκτονες–Αστικοί Σχεδιαστές (Architect–Urban Designers): Dimitris Poulios, Lida Driva
Φωτογραφίες / Photographer: TPA / ASCSA Corinth Excavations

newmoney.gr