Ο τόνος είναι ένα από τα ψάρια που καταναλώνονται περισσότερο παγκοσμίως. Βρίσκεται σχεδόν παντού: σε κονσέρβες στα ράφια των σούπερ μάρκετ, σε σαλάτες και σάντουιτς, αλλά και στην κορυφή της γαστρονομικής πυραμίδας, ως βασικό συστατικό του sushi και του sashimi. Σε οικονομικούς όρους, ο τόνος αποτελεί έναν από τους πιο πολύτιμους θαλάσσιους πόρους στον κόσμο. Η παγκόσμια αγορά τόνου εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 40 δισ. δολάρια ετησίως, αν συνυπολογιστούν η αλιεία, η επεξεργασία, η κονσερβοποίηση και η διακίνηση. Κάθε χρόνο αλιεύονται περισσότερα από 7 εκατομμύρια τόνοι, ποσότητα που αντιστοιχεί σε περίπου 20% της συνολικής παγκόσμιας αλιείας ψαριών. Πρόκειται λοιπόν για μια βιομηχανία τεράστιας κλίμακας, βαθιά ενσωματωμένη στην παγκόσμια οικονομία τροφίμων.

Η οικονομική δύναμη του τόνου
Την κυριαρχία σε αυτή την αγορά κατέχουν οι μεγαλύτεροι στόλοι τόνου του κόσμου, που προέρχονται κυρίως από την Κίνα, την Ταϊβάν, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Ισπανία. Οι χώρες αυτές ελέγχουν το μεγαλύτερο ποσοστό των παγκόσμιων αλιευμάτων, διαθέτοντας χιλιάδες αλιευτικά σκάφη που περιπλανώνται διαρκώς στον Ειρηνικό, τον Ινδικό και τον Ατλαντικό Ωκεανό. Πολλά από αυτά τα πλοία δεν είναι απλώς αλιευτικά, αλλά πλωτές βιομηχανικές μονάδες, ικανές να παραμένουν στη θάλασσα για μήνες ή και χρόνια χωρίς να επιστρέφουν σε λιμάνι.
Η οικονομική δύναμη των στόλων αυτών είναι εντυπωσιακή. Η Κίνα και η Ταϊβάν, για παράδειγμα, διαθέτουν από τους μεγαλύτερους στόλους παραγαδιών παγκοσμίως, ενώ η Ισπανία ηγείται στον τομέα των γρι-γρι, ελέγχοντας σημαντικό μερίδιο της ευρωπαϊκής και διεθνούς αγοράς κονσερβοποιημένου τόνου. Η Ιαπωνία, από την πλευρά της, παραμένει βασικός παίκτης στο premium κομμάτι της αγοράς, με μπλε τόνο που πωλείται σε εξαιρετικά υψηλές τιμές στις αγορές ψαριών και στα εστιατόρια υψηλής γαστρονομίας.

Η σκοτεινή πλευρά της ιστορίας
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς, ωστόσο, κρύβεται μια σκοτεινή πραγματικότητα. Μεγάλο μέρος του τόνου που καταναλώνεται παγκοσμίως αλιεύεται από ψαράδες που εργάζονται υπό συνθήκες τις οποίες διεθνείς οργανισμοί χαρακτηρίζουν σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρόκειται κυρίως για μετανάστες εργάτες από φτωχότερες χώρες, όπως η Ινδονησία, οι Φιλιππίνες, το Βιετνάμ και κράτη της Αφρικής, οι οποίοι στρατολογούνται μέσω μεσαζόντων με υποσχέσεις για αξιοπρεπείς μισθούς. Στην πράξη, πολλοί από αυτούς καταλήγουν παγιδευμένοι σε πλοία, με εξοντωτικά ωράρια εργασίας που φτάνουν τις 18 ή και 20 ώρες την ημέρα, ελάχιστη ξεκούραση, κακές συνθήκες διαβίωσης και συχνά χωρίς να πληρώνονται όσα τους είχαν υποσχεθεί. Υπάρχουν μαρτυρίες για κατακράτηση διαβατηρίων, σωματική και ψυχολογική βία, αλλά και για εργαζόμενους που παραμένουν στη θάλασσα για πολλά συνεχόμενα χρόνια, χωρίς καμία επαφή με την ξηρά.

Το πρόβλημα εντείνεται από τον τρόπο λειτουργίας της σύγχρονης αλιείας τόνου. Πολλά αλιευτικά ανεφοδιάζονται εν πλω από πλοία-ψυγεία, τα οποία παραλαμβάνουν το φορτίο και το μεταφέρουν απευθείας σε λιμάνια ή μονάδες επεξεργασίας. Έτσι, οι ψαράδες δεν έχουν ουσιαστικά καμία δυνατότητα διαφυγής, ενώ οι έλεγχοι από τις αρχές καθίστανται εξαιρετικά δύσκολοι.

Παράλληλα, η ιχνηλασιμότητα του τόνου παραμένει περιορισμένη. Ένα ψάρι μπορεί να αλιευθεί στον Ειρηνικό, να μεταφορτωθεί εν πλω, να επεξεργαστεί σε άλλη χώρα και να καταλήξει σε κονσέρβα ή πιάτο εστιατορίου χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Για τον καταναλωτή, η πληροφορία συνήθως περιορίζεται σε μια γενική ένδειξη προέλευσης, χωρίς καμία αναφορά στις συνθήκες αλιείας ή εργασίας. Έτσι, ένα από τα πιο καταναλωμένα ψάρια στον κόσμο παραμένει και ένα από τα λιγότερο κατανοητά ως προς την αλυσίδα παραγωγής του.

Τι μπορεί να αλλάξει;
Τα τελευταία χρόνια, αυξάνονται οι διεθνείς πιέσεις για αλλαγή. Οργανισμοί, ΜΚΟ και ορισμένες κυβερνήσεις ζητούν αυστηρότερους κανόνες, καλύτερους ελέγχους και πραγματικές κυρώσεις για όσους παραβιάζουν την εργατική νομοθεσία στη θάλασσα. Ορισμένες μεγάλες εταιρείες τροφίμων έχουν ανακοινώσει δεσμεύσεις για «ηθική προμήθεια», όμως οι επικριτές επισημαίνουν ότι η απόσταση ανάμεσα στις διακηρύξεις και την πραγματικότητα παραμένει μεγάλη.

Ο τόνος είναι αναμφίβολα ένα από τα πιο σημαντικά τρόφιμα του πλανήτη, τόσο διατροφικά όσο και οικονομικά. Όμως, όσο η κατανάλωσή του αυξάνεται, τόσο πιο επιτακτικό γίνεται το ερώτημα: πόσο γνωρίζουμε πραγματικά για αυτό που τρώμε; Η παγκόσμια βιομηχανία τόνου δεν είναι απλώς μια ιστορία γεύσης και κερδών, αλλά και μια ιστορία ανθρώπων που εργάζονται μακριά από τα βλέμματα, στους ωκεανούς, πληρώνοντας συχνά το αόρατο κόστος της καθημερινής μας διατροφής.

newmoney.gr